Genel anlamda Her türlü taşıt veya yaya ulaşımı için kamunun yararlanmasına açık olan arazi şeridine “Karayolu” denilmektedir. Bu arazi şeridini kullanan taşıtlar ile yayaların yol üzerindeki hareketleri ise Karayolu Trafiği’ni oluşturur. Yani sanılanın aksine, karayolunda trafiğin tek aktörü “Taşıtlar” değildir. Karayolu üzerine hareket eden her bir canlı veya obje trafiği oluşturmakta, hareketsiz de olsa sabit yer işgal eden obje veya çevresel donatınlar da trafik oluşumuna etki etmektedir. Bu yazımızda Karayollarına ait genel terimlerle birlikte, altyapı ve üstyapıya ait temel bilgilere yer verilecektir.
- Karayollarında Geçki
Bir yolun arazi üzerinde izlediği doğrultu, yolun yeryüzündeki izidir.
- Karayollarında Plan
Yolun yatay bir düzlemdeki izdüşümüdür. Yolun ekseni, planda düz giden kısımlar(aliyman) ile bunlar arasında kalan eğri kısımlar(kurp veya kurba)dan oluşur.
- Karayolu Tip Kesiti
Bir karayolunu oluşturan tip kesitte bulunacak katmanlar aşağıdaki şekilde özetlenmiştir. Tabaka kalınlıkları ve gereksinim durumları yolun kullanım ve zemin özelliklerine bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Özetle; Tabii Zemin üzerine Dolgu-Alt Temel-Temel ve Yüzey kaplamaları olarak belirtilebilir.
- Üstyapı
Karayolu üzerindeki araçlardan kaynaklanan trafik yüklerini taşımak ve taban zemininin taşıma gücünü aşmayacak şekilde taban yüzeyine dağıtmak üzere alt yapı üzerinde yer alan, sırası ile; alt temel, temel ve kırmataş,asfalt,beton vb. yüzey kaplama tabakalarından oluşan kısma üstyapı denir.
-
- Alt Temel Tabakası
Altyapı yüzeyi üzerine serilen, genellikle kum, çakıl, kırma taş yüksek fırın cürufu gibi granüler malzemeler kullanılarak oluşturulan tabakadır. Zorunlu olmamakla birlikte, karayolu üstyapı imalarında oluşturulması durumunda Alt temel tabakası ile;
–Temel tabakasından gelen trafik yükleri altyapı ve zemine aktarılır,
–Su ve donma-çözülme etkilerine karşı koruyucu ara tabaka görevi görür, böylelikle kaplamanın bozulmasını önleyerek ömrünü uzatılır,
–Oluşturulması ile yükün dağılımına katkı sunacağından, görece yapım birim fiyatı daha fazla olan temel tabakasının kalınlığı azaltılmış olur ve ekonomik katkı sağlanır.
-
- Temel Tabakası
Kaplama tabakasının hemen altına yerleştirilen granüler veya uygun bir malzeme ile oluşturulan taşıyıcı malzeme tabakasıdır.
Trafik yükünden kaynaklanan ve alt temel ve taban zeminine iletilecek basınç gerilmelerini kabul edilebilir seviyeye düşürmek ve esneklik sağlayarak yüzey kaplamasının kırılmasını önlemek gibi görevleri vardır.
-
- Yüzey Kaplama
Temel tabakası üzerine inşa edilen ve karayolu trafiğinin doğrudan temas ettiği, bitümlü karışımlar, beton, parke vb malzeme ile yapılan tabaka yüzey kaplama olarak adlandırılmaktadır.
En yayın olarak kullanılan yüzey kaplama türü asfalt kaplamalardır. Asfalt yüzey kaplaması; en üstte, trafiğin ve iklim koşullarının bozucu etkilerine karşı koyan aşınma tabakası ve altında binder olarak bir veya birkaç tabaka halinde imal edilir.
Yolun türü ve kullanım koşullarına bağlı olarak, beton yüzey kaplamalarını da görmek mümkündür. Beton yollar ve asfalt yollar ile kıyaslamalarını ayrı bir yazıda bilgilerinize sunacağız. Konuyu karayolu başlığımızdan takip edebilirsiniz.
- Karayolu Yük Dağılımı
Lastik tekerlekli bir karayolu aracının taşıdığı yüke bağlı olarak ortaya çıkan basınç etkisinin zemin ve yüzey kaplama tabakalarına bağlı olarak dağılımı ve sönümlenmesi teorik olarak aşağıda betimlenmiştir.
Fikir yürütmek istersek, asfalta etkiyen yükün doğrudan tabii zemin e etkimesi durumunda yaşanacak çökme benzeri yol hasarlarını ön görmemiz kolaylıkla mümkün olacaktır. İşte bu hadiselerin yaşanmaması için karayollarında yolun yük ve kullanım sınıflarına – özelliklerine göre kaplama tabakaları projelendirilerek uygulamaları gerçekleştirilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Karayolları ile ilgili güncel bilgi ve birim fiyat çalışmalarına Karayolları Genel Müdürlüğü web sayfasından ulaşabilirsiniz.
