Raysız Tramvay Teknolojisi

”Raysız tramvay” geleneksel tramvay sistemlerinden farklı olarak raylara ihtiyaç duymayan elektrikli toplu taşıma araçlarının kullanıldığı yenilikçi bir ulaşım sistemidir. Genellikle şehir içi ulaşımda kullanılan bu sistemler, yolun ortasında veya kenarında seyahat edebilmektedir.

Yapılan uzun süreli çalışmalar sonucunda Çin’de kullanan raysız tramvaylar modern teknoloji ve akıllı sensörler kullanılarak yönlendirilmektedir. Bu sistemde araçlar, güzergah takibi için; GPS, lidar, radar ve diğer algılama sistemlerini kullanırlar.

Raysız tramvayları incelediğimizde, günümüzde kullanılmakta olan geleneksel tramvay sistemlerine göre şu farklılıkların ön plana çıktığı görülmektedir:

• Geleneksel tramvay sistemleri için ray döşemesi gerekirken, raysız tramvaylar için bu tür bir altyapıya ihtiyaç duyulmamaktadır.
• Yolları algılayabilen sensörler sayesinde, raysız tramvaylar daha esnek bir rota takip edebilirler. Buda, şehir içi ulaşımında daha fazla güzergâh seçeneği sunmakta ve raylı sistemlerin bilinen rijit bir ulaşım sistemi olma dezavantajını nispeten azaltır.
• Bu sistem şehirlerin tramvay hatlarını oluşturmadan veya mevcut hatları değiştirmeden yeni hatlar eklemelerine imkan tanır.
• Ray hattının döşenmesi, bakımı ve onarımı geleneksel tramvay sistemlerinde maliyet gerektirirken raysız tramvaylar ile bu maliyetlerin bir bölümünden tasarruf edebilir ve başlangıçta yatırım maliyeti yönünden daha ekonomik olabilir.
• Geleneksel tramvay raylarının döşenmesi için doğal alanlar ve yeşil alanlara müdahale edilmesi gerekmekte olup, katener sisteminden beslenen tramvay hatlarında görüntü kirliliği oluşmaktadır. Raysız tramvay sistemleri ise mevcut karayolu üzerinde hareket edebildiğinden ilave bir düzenlemeye ihtiyaç duymaz ve araçların çalışması için gereken enerjiyi genellikle yerden veya hava yoluyla alırlar bu sayede raylı sistemlerin çalışması için gerekli olan katener sisteme raysız tramvaylarda ihtiyaç duyulmadığı için görüntü kirliliği de oluşturmaz.

Akıllardaki en önemli soruya gelecek olursak raysız ve kataner sisteme ihtiyaç duyulmayan bu sistem nasıl çalışıyor?

Raysız tramvaylar olarak adlandırılan bu sistemlerin çalışması için iki tür sistem mevcuttur.

1. Yeraltı Şarj Sistemi (Ground-Level Charging System): Bu sistemde, tramvayın altında yer alan bir ray veya bobin aracılığıyla enerji sağlanır. Tramvay duraklarında veya belirli noktalarda yer alan şarj istasyonları, tramvayın altındaki alıcıya enerjiyi kablosuz olarak iletebilir.
2. Hava Yoluyla Şarj Sistemi (Overhead Charging System): Bu sistemde, tramvayın üstünde bir hava hattı veya kablo bulunur. Bu hat, tramvayın üstündeki bir anten veya alıcıya enerji sağlar.

Bu kablosuz şarj sistemleri, tramvayların sürekli olarak hareket etmelerini sağlamak ve enerji kaynaklarını doldurmak için kullanılır. Bu sistemler, geleneksel raylara veya tellere göre daha estetik açıdan hoş olabilir ve şehir merkezlerinde daha az görünür olabilir.

Ancak raysız tramvayların da bazı dezavantajları bulunmaktadır. Bu sistemlerin başlıca dezavantajları;

• Teknolojik Gelişim: Sensör teknolojisinin gelişmeleri ve esnekliği, bu tür sistemlerin yaygınlaşmasını sınırlayabilir.
• Yol Koşulları: Özellikle yoğun trafik, kötü hava koşulları veya zorlu yol koşulları gibi sensörlerin doğru çalışması zor olabilir.
• Yasal ve Düzenleyici Süreçler: Raysız tramvayların kullanımıyla ilgili yasal düzenlemeler ve trafik kuralları henüz tam olarak sunulmadığından bazı hukuki zorluklarla karşılaşılabilir.
• Altyapı Zorlukları: Geleneksel tramvay hatlarının yerine geçmesi zor olabilir. Mevcut tramvayların yeniden düzenlenmesi ve tramvayların bu yeni teknolojiye uygun hale getirilmesi uzun uğraşlar gerektirebilmektedir.
• Menzil Sınırlamaları: Pil veya akü teknolojileri, şarj süresi ve menzili gibi kısıtlamalara sahiptir. Bu tür şarjlı sistemlerin uzun hatlarda çalışması zor olabilir ancak teknolojik gelişmeler ve hızlı şarj teknolojileri sayesinde bu sorun ortadan kaldırılabilir.
• Yük Kapasitesi: Geleneksel tramvaylar genellikle daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahip olabilir. Raysız tramvay sistemlerinde kullanılacak araçlarda, enerji depolama kapasitesi nedeniyle bu konuda sınırlamalar yaşanabilir.
• Teknolojik Gelişim: Bu sistemlerin kullanmakta olduğu teknolojiler hala gelişmekte olduğundan, otonom sürüş ve pil teknolojilerinin gelişmeleriyle birlikte bu kısıtlamalar azalabilir.
• Yolcu Algısı: İnsanların raysız tramvaylara aşina olmaması sebebiyle ve özellikle geleneksel raylı sistemlerin yaygın olarak kullanıldığı şehirlerde toplumsal kullanım alışkanlıklarının değişmesi zaman alabilir.
• Trafik Sıkışıklığı: Raysız tramvayların karışık trafikte çalışması durumunda trafik sıkışıklığından etkilenebilir ve bu durum potansiyel olarak verimliliklerinin düşmesine sebep olabilir.

Raysız tramvay teknolojisi, şehir içi ulaşım alanında gelecekte önemli bir rol oynaması beklenen bir inovasyondur. Ancak henüz geleneksel tramvay sistemleriyle tamamen rekabet edebilecek düzeyde olmadığı, bazı teknik ve tamamlayıcı düzenlemelerin yeterli seviyede olmadığı belirtilmektedir.

Araştırmalarım sonucunda raysız tramvayların muhtemelen hafif raylı sistemlerde kullanılan akülü veya yüksek kapasiteli pil teknolojilerine sahip araçlar olduğunu düşünebiliriz. Bu tür araçlar, geleneksel tramvay hatlarında kullanılan ray bağlantılarına ve katener hattına ihtiyaç duymadan çalışmaktadırlar. Bu sayede raysız tramvaylar, hafif raylı sisteme göre görüntü kirliliği yönünden en iyi alternatif olabilir.

Otonom Hızlı Transit (ART) ”ÇİN”

“Trackless tramvaylar”, Çin’de yüksek hızlı trendeki yeniliklerin alınarak otobüse konulmasıyla oluşturulan teknolojiye dayanıyor. Bu tramvaylar, caddeye yerleştirilmiş lazer teknolojisi ve GPS konumlandırmayı kullanarak boyalı çizgileri santimetre hassasiyetle takip eden lastik lastiklere sahiptir.

Otonom Raylı Hızlı Transit ( ART ), şehir içi yolcu taşımacılığına yönelik bir lidar (ışık algılama ve menzil) kılavuzlu mafsallı otobüs sistemidir. CRRC Zhuzhou Institute Co Ltd tarafından geliştirilen bu araç, 2 Haziran 2017’de Hunan eyaletindeki Zhuzhou’da tanıtıldı. ART, otobüs ve tramvayın birleşimi olarak tanımlandı. Dış kısmı, lastik tekerlekli bir tramvaya benzeyen araç 70 kilometreye kadar hız yapabilmektedir.

Çin’de kullanılmaya başlanan “ART”, sanal işaretlerle belirlenmiş rotayı takip etmeyi sağlayan optik ve diğer sensörlerle donatılmış bir araç olarak hizmet vermekte, bununla birlikte, aracın manuel olarak yönlendirilme imkânı da bulunmaktadır. Bu kapsamda;

• Şeritten Ayrılma Uyarı Sistemi, aracın şeritte kalmasına yardımcı olur ve şeritten uzaklaşması durumunda otomatik olarak uyarı verir,
• Çarpışma Uyarı Sistemi, sürücüyü yoldaki diğer araçlarla güvenli mesafeyi koruma konusunda destekler ve yakınlık belirli bir seviyenin altına düştüğünde sürücüyü bir işaretle uyarır.
• Güzergâh Değiştirme Yetkisi, seçilen rotadaki trafik koşullarını analiz ederek trafik sıkışıklığını önlemek için alternatif bir servis yolu önerir,
• Elektronik Dikiz Aynaları, uzaktan ayarlanabilir kameralarla çalışır ve geleneksel aynalardan daha net görüş sağlar.

Raysız tramvaylar özellikle de esneklik, hızlı dağıtım ve maliyet hususlarının çok önemli olduğu durumlarda hafif raylı sisteme uygun bir alternatif olarak karşımıza çıkmakta ve raysız tramvayların öne çıkan özellikleri ile yakın gelecekte hafif raylı sistemlerin yerini alması mümkün görülmektedir. Ancak bu bir geçiş sürecine ihtiyaç duymakta ve şehrin kendi özel göstergelerinin gözlenmesi gerekmekte, raysız tramvayların uygunluğu belirli ihtiyaçlara, bütçeye ve belirli bir alanın kentsel bağlamına bağlı olacağından yatırım öncesinde kapsamlı bir fizibilite çalışması yapmak ve karar vermeden önce; Şehrin büyüklüğü, mevcut altyapı, finansal kaynaklar gibi çeşitli parametrelerin dikkate alınması önem arz etmektedir.

Sonuç olarak, Çin’deki uygulama örneği de göz önünde bulundurulduğunda; Raysız tramvay teknolojisi, raylara ihtiyaç duymamakta ve mevcut karayolu güzergahlarında işletilebilmekte, bu sayede raysız tramvay sistemlerinin geleneksel ulaşım sistemlerine dahil edilmesi daha kolay ve ekonomik hale gelmektedir. Yüksek hızlı trenler ile otonom araç teknolojisinin en iyi yönlerini birleştirerek alışılmış raylı sistemlere göre ekonomik ve sürdürülebilir bir seçenek olarak ortaya çıkmakta, bu sebeple yaygınlaşıp hayatımıza girmesinin çok yakın olduğu sonucuna varılmaktadır.