Kentsel nüfusun hızla artması ve dijitalleşmenin hayatımızın her alanına girmesiyle birlikte, ulaşım alışkanlıklarımızda köklü bir değişim yaşanıyor. Geleneksel “özel araç sahipliği” modelinden, kullanıcı odaklı “hareketlilik hizmetlerine” (usership) doğru bir geçiş söz konusu. İşte bu noktada, akademik literatürde ve sektörde sıkça duyduğumuz MaaS (Mobility as a Service), yani Hizmet Olarak Hareketlilik kavramı devreye giriyor.

MaaS Nedir?

Hizmet Olarak Hareketlilik (MaaS), çeşitli ulaşım türlerinin (toplu taşıma, araç paylaşımı, bisiklet kiralama, taksi vb.) tek bir dijital platform üzerinden entegre edilerek, kullanıcılara planlama, rezervasyon ve ödeme imkanı sunan bir sistemdir. Temel amacı, ulaşımı o kadar kolay ve erişilebilir hale getirmektir ki, bireylerin kişisel araç sahibi olma ihtiyacını ortadan kaldırmaktır.

Akademik araştırmalar, MaaS’ın sadece bir uygulama olmadığını, aynı zamanda bir ulaşım ekosistemi entegrasyonu olduğunu vurgular. UITP (Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği) ve çeşitli akademik kaynaklara göre MaaS, kentsel tıkanıklığı azaltma ve karbon emisyonlarını düşürme potansiyeline sahiptir.

Neden Önemli?

MaaS üzerine yapılan çalışmalar (örneğin; Jittrapirom et al., 2017), bu sistemin başarılı olabilmesi için dört temel entegrasyon seviyesine ihtiyaç duyduğunu belirtir:

1. Bilgi Entegrasyonu: Farklı modların (metro, otobüs, scooter) verilerinin tek ekranda görülmesi.

2. Rezervasyon ve Ödeme Entegrasyonu: Tek bir bilet veya üyelik ile tüm araçlara binebilme.

3. Hizmet Paketi Entegrasyonu: Aylık abonelik modelleri (Örneğin: “Sınırsız Metro + 5 Taksi Sürüşü + 10 Saat Bisiklet”).

4. Toplumsal Hedef Entegrasyonu: Şehir politikalarıyla uyumlu, sürdürülebilir bir ulaşım ağı.

Ulastirma.info üzerinde daha önce değindiğimiz “Sürdürülebilir Ulaşım” ve “Akıllı Ulaşım Sistemleri” başlıkları, MaaS’ın temelini oluşturan yapı taşlarıdır. Özellikle raylı sistemlerin omurga olarak kullanıldığı, son kilometrenin (last mile) ise mikromobilite araçlarıyla tamamlandığı modeller, verimliliği maksimize etmektedir.

İstanbul ve Türkiye İçin Yapılabilecekler

İstanbul, karmaşık ve çok modlu ulaşım yapısıyla MaaS uygulamaları için aslında devasa bir potansiyele sahiptir. Şu an İstanbul’da Mobiett, Şehir Hatları, Martı/Binbin, BiTaksi ve İsbike gibi birçok farklı uygulama (app) kullanılmaktadır. Ancak bunlar genellikle birbirinden kopuk çalışmaktadır.

İstanbul ve Türkiye geneli için önerilerimiz şunlardır:

• Süper Uygulama (Super App) Vizyonu: Mevcut “İstanbulkart” uygulamasının, sadece ödeme aracı olmaktan çıkarılıp; taksi çağırılabilen, scooter kiralanabilen ve rota oluşturulabilen tam entegre bir MaaS platformuna dönüştürülmesi.

• Veri Paylaşımı: Özel sektör (scooter firmaları, araç kiralama şirketleri) ile kamu (belediyeler) arasında gerçek zamanlı veri paylaşım protokollerinin (API) standartlaştırılması.

• Entegre Abonelik Modelleri: Aylık bir ücret karşılığında hem metronun sınırsız olduğu hem de belirli bir süre elektrikli bisiklet kullanım hakkı tanıyan paketlerin oluşturulması.

Kaynakça

1. Jittrapirom, P., et al. (2017). “Mobility as a Service: A Critical Review of Definitions, Assessments of Schemes, and Key Challenges.” Urban Planning.

2. UITP (International Association of Public Transport). (2019). “Mobility as a Service (MaaS) Report.”

3. Hensher, D. A. (2017). “Future bus transport contracts under a mobility as a service (MaaS) regime.” Research in Transportation Economics.

4. Ulastirma.info. “Sürdürülebilir Ulaşım ve Akıllı Ulaşım” Arşiv Yazıları.