Ulaşım Planlaması

Bir önceki Ulaşım Planlaması yazımızda daha detaylı ele alıp paylaşacağımızın sözünü vermiştik. Kaldığımız yerden devam edelim.

Ulaşım planlaması uygulamalarında kullanılan üç ana yaklaşımı;

1. Araştırma
2. Analiz ve Modelleme (tahmin modeli)
3. Değerlendirme ve Uygun Alternatifin Seçimi

Olarak özetlemiştik.

Ulaşım planlaması, şehirlerin büyümesi ve gelişen ulaşım ihtiyaçlarını karşılamak için kritik bir süreçtir. Araştırma aşamasında dikkatlice toplanan veriler ve analizler, ulaşım ağının verimli bir şekilde planlanmasına olanak tanır. Arazi kullanım şekli, yol ağı, yolculuk hareketleri ve toplu ulaşım gibi unsurlar arasındaki etkileşimleri doğru bir şekilde modellemek, ulaşım sorunlarına etkili çözümler geliştirilmesini sağlar. Bu süreçte, bölge büyüklüğü ve ayrıntı seviyesi gibi parametrelerin optimizasyonu, kaynakların verimli kullanılmasına ve daha doğru sonuçlara ulaşılmasına yardımcı olur.

Araştırma aşamasında;

• Ulaşım ağı bölgelere ayrılıp lokal olarak ele alınmalıdır.
• Bölgelerin büyüklükleri, ulaşım çalışmasında istenilen ayrıntı ve hassasiyete göre ele alınmalıdır. Örneğin; Ulaşım ağı az olan bölgelerde hassasiyet artar, fakat çalışma alanı içindeki bölge adedi çoğalacağından model uygulamada hesaplama süresi ve maliyet artar.
• Optimum dengedeki bölge büyüklüğü; planlamaya ayrılan yatırım miktarı ile planlama çalışmasında istenilen ayrıntı derecesine göre saptanmalıdır.

Araştırma aşaması 5 ana unsurdan oluşmaktadır.

Bunlar;

1. Arazi Kullanım Şekli
2. Mevcut Yolculuklara Ait Verilerin Toplanması
3. Yol Ağı
4. Yolculuk Hareketleri
5. Toplu Ulaşım

• Arazi Kullanım Şekli

Arazi kullanma ile seyahat istekleri arasındaki ilişki nedeni ile, arazi kullanma kararlarının gösterildiği

imar planları oluşturulmalıdır. Her ulaşım ağı bölgesinin:

• Trafik hacminin
• Arazi kullanım türünün
• Çalışan Sayılarının
• Nüfusunun
• İstihdam sayısının
• Öğrenci Sayısının
• Gelir seviyesinin
• Özel otomobil sahipliğinin

bilgileri belirlenir.

• Yol Ağı

Yol ağı bilgisi olarak yol ağının ayrıntılı bilgileri, kurulacak ulaşım modelinde kodlanarak girdi olarak

kullanılacaktır. Bu bilgiler başlıca;

1. Yolun kapasitesi, şerit sayısı, tipi, hız bilgisi, parklanma durumu,
2. Yoldaki günlük ve saatlik trafik hacmi,
3. Araçlardaki ortalama yolcu sayısı,
4. Trafik akımındaki ağır taşıt oranı

• Yolculuk Hareketleri

Yolculuk türleri beş ana grupta toplanabilir.

Bunlar:

1. Çalışma alanı içindeki bölgeler arasındaki yolculuklar (inter-zonal trips)
2. Çalışma alanı içindeki bölge içi yolculuklar (intra-zonal trips)
3. İç bölgeden çalışma alanı dışındaki dış bölgeye olan seyahatler (internal – external trips)
4. Dış bölgeden çalışma alanı içindeki iç bölgeye olan seyahatler (external – internal trips)
5. Dış bölgeden, çalışma alanından geçerek yine başka bir dış bölgeye yapılan seyahatler (external – external trips)

Yolculuk hareketlerinin detaylı analizi, ulaşım sistemlerinin daha esnek ve dinamik olmasını sağlayarak, farklı ulaşım türlerinin ve rotalarının belirlenmesine olanak tanır. Ayrıca, toplu ulaşım ve özel otomobil kullanımı gibi faktörlerin karşılaştırılması, sürdürülebilir ulaşım çözümleri oluşturulmasına katkı sağlar. Ulaşım planlaması sadece fiziki altyapının değil, aynı zamanda toplumun ulaşım alışkanlıklarının, ekonomik ve sosyal yapıların da göz önünde bulundurulması gereken bir alandır.

Sonuç olarak, doğru veri toplama ve modelleme teknikleri ile yapılan bir ulaşım planlaması ile şehirlerin gelecekteki ulaşım ihtiyaçlarını karşılamak için önemli bir temel oluşturur. Ulaşım ağlarının verimli kullanılması, trafik sıkışıklığının önlenmesi, çevresel etkilerin azaltılması ve ekonomik verimliliğin artırılması gibi birçok açıdan fayda sağlar. Bu nedenle, ulaşım planlaması her aşamada dikkatli ve kapsamlı bir şekilde ele alınmalı, tüm paydaşların ihtiyaçları göz önünde bulundurularak sürdürülebilir çözümler üretilmelidir.

Analiz ve Modelleme (Tahmin Modeli)

Analiz ve modelleme aşamasında, ulaşım ağı üzerindeki mevcut ulaşım planlaması verileri kullanılarak trafik akışları, yolculuk hareketleri ve diğer ulaşım dinamikleri matematiksel ve istatistiksel modellerle incelenir. Bu süreç, ulaşım planlamasında doğruluğu artırmak ve gelecekteki yolculuk taleplerini tahmin etmek için kritik öneme sahiptir. Ulaşım modelleme, çeşitli senaryoların simülasyonunu yaparak, farklı ulaşım alternatiflerinin nasıl bir etki yaratacağını ortaya koyar. Bu aşamada, yol ağlarının kapasite kullanımı, trafik yoğunluğu ve ulaşım maliyetleri gibi faktörler dikkate alınarak, potansiyel trafik akışı ve toplu taşıma talepleri hakkında tahminler yapılır.

Değerlendirme ve Uygun Alternatifin Seçimi

Değerlendirme aşamasında, modelleme sonuçlarına dayalı olarak çeşitli ulaşım alternatiflerinin etkinliği ve sürdürülebilirliği analiz edilir. Her bir alternatif, belirlenen hedeflere (trafik sıkışıklığını azaltma, çevresel etkiyi en aza indirme, maliyet etkinliği) göre değerlendirilir. Uygun alternatifin seçimi, genellikle ekonomik analiz, çevresel etkiler, sosyal faydalar ve ulaşım ağının genel verimliliği gibi kriterlere dayanarak yapılır. Bu aşama, en uygun çözümün seçilmesinin yanı sıra, alternatiflerin birbirleriyle karşılaştırılması ve potansiyel sonuçların simülasyonlarla test edilmesini içerir. Bu sayede, ulaşım planlaması daha sürdürülebilir ve verimli hale getirilir.

Kaynakça:

Ortúzar, J. de D., & Willumsen, L. G. (2011). “Modelling Transport.

Hensher, D. A., & Button, K. J. (Eds.). (2003). “Handbook of Transport Modeling.

Gärling, T., & Schuitema, G. (2007). “Travel Behavior.